"Ο γιος του Ρήγα" του συγγραφέα Μάνου Φορλίδα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική, είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας μίλησε στις Booklovers και τη Νέλλη Αλεξοπούλου για το νέο του βιβλίο σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη.
https://ellinoekdotiki.gr/gr/ekdoseis/i/o-gios-tou-rhga
Τι σας ενέπνευσε να γράψετε το μυθιστόρημά σας;
Μέσα από το διάβασμα ιστορικών κειμένων ξεπήδησε ξαφνικά η ιδέα του μυθιστορήματος. Γύρω από αυτήν την κεντρική ιδέα –μια νεαρή γυναίκα είναι μέλος της μυστικής εταιρείας του Ρήγα Βελεστινλή και παλεύει για την ελευθερία- χτίστηκε σιγά σιγά το μυθιστόρημα. Σίγουρα, ωστόσο, την έμπνευση παρακίνησε η σπουδαία προσωπικότητα του Ρήγα, ομολογουμένως μια προσωπικότητα με παγκόσμια ακτινοβολία. Υπήρξε κορυφαίος διανοητής, λόγιος, πολιτικός και επαναστάτης. Ο αγώνας του για τη μόρφωση του υπόδουλου λαού, το εκπληκτικό συγγραφικό του έργο, το όραμά του για μια παμβαλκανική δημοκρατία, οι περιπέτειες και τελικά η θυσία του, πάντα πρόβαλαν σαν κάτι μεγάλο και ιερό στα διαβάσματά μου, μέχρι που άρχισε να σχηματίζεται η ιδέα να γράψω κάτι με βάση αυτά.
Πολύ συχνά στο βιβλίο γίνεται λόγος για τα γράμματα και την αξία τους. Ποια είναι η σημασία της μόρφωσης για εσάς;
Πιστεύω πως η Παιδεία είναι η βάση για κάθε κοινωνικό αγαθό, εφόσον παρέχει γνώσεις και αξίες που οδηγούν στην ολοκλήρωση του ατόμου. Οι ήρωες του μυθιστορήματος έχουν κατανοήσει πως ο υπόδουλος λαός, κι ο κάθε λαός, είναι απολύτως απαραίτητο –πριν πάρει τα όπλα- να λάβει σημαντική αρωγή από τα παιδευτικά αγαθά, να γνωρίσει τον εαυτό του και τα δικαιώματά του, να κατακτήσει την αυτοσυνειδησία, να έρθει σε επαφή με την παράδοση και τον πολιτισμό του και να ενώσει το νήμα των γενεών. Τίποτα δεν είναι διαφορετικό σήμερα. Η ελευθερία μας απειλείται από περισσότερους εχθρούς –συχνά αθέατους- κι η Παιδεία φαντάζει πιο απαραίτητη από ποτέ.
Τα κορίτσια εκείνη την εποχή έρχονταν αντιμέτωπα με την υποτίμηση. Πώς σας φαίνεται η πράξη μιας αγράμματης γυναίκας να μορφώσει τα κορίτσια της;
Η ηρωίδα στην οποία αναφέρεστε έχει κατανοήσει την αξία της μόρφωσης που αναφέραμε παραπάνω. Αντιλαμβάνεται πως η απουσία μόρφωσης είναι βασικός λόγος διάκρισης, ενώ η κατοχή της ανοίγει τις πόρτες, όπως ανοίγει τα σύνορα του νου. Η ηρωίδα θέλει τις κόρες της αυτόφωτες κι αυτοδύναμες, να χαράξουν την πορεία τους στη ζωή με τις δικές τους δυνάμεις, αρκεί να έχουν τα εφόδια, μέσα σ’ ένα κόσμο που διακρίνει τις γυναίκες και τις υποτιμά.
Τι σημαίνουν η λέξη Πατρίδα και Ελευθερία για εσάς;
Ο Περικλής έλεγε πως για να είσαι ευτυχισμένος πρέπει να είσαι ελεύθερος. Αλλά, για να είσαι ελεύθερος, τονίζει, πρέπει να είσαι θαρραλέος. Εγώ λέω ότι από την Πατρίδα αντλούμε το θάρρος να παλέψουμε για την ελευθερία και την ευτυχία κατ’ επέκταση, αφού Πατρίδα για μας δεν είναι μόνο τόποι, αλλά κυρίως τα πρόσωπα κι οι μνήμες κι οι αξίες που τα συνοδεύουν.
Στο έργο γίνεται αναφορά στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των Ελλήνων. Εσείς πώς θα χαρακτηρίζατε τους Έλληνες;
Θα μας χαρακτήριζα ικανούς για το καλύτερο και για το χειρότερο. Οι ικανότητές μας για το καλύτερο προέρχονται από τον μακραίωνο πολιτισμό μας. Η ροπή μας προς το χειρότερο από την απουσία κανόνων στην κοινωνική και πολιτική ζωή κι από την χωλότητα της εκπαίδευσης.
Η Μαρία είναι ένας άνθρωπος γενναίος. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη Μαρία;
Η Μαρία είναι δυναμική και τολμηρή, γεμάτη πάθος και ζωντάνια. Είναι πράγματι γενναία. Δεν φοβάται, δεν υποχωρεί, ούτε ξεστρατίζει από το δρόμο της. Έχει βαθιά πίστη στους ανθρώπους και στη δυνατότητά τους να εξελίσσονται, και γι’ αυτό προωθεί νέες εκπαιδευτικές πολιτικές, γιατί πιστεύει στην εξέλιξη και στη νίκη του «καλού» απέναντι στο «κακό». Μισεί την τυραννία και την επιβολή, δεν δέχεται τη μοναδικότητα της αυθεντίας. Είναι, τέλος, ένας άνθρωπος που αγωνίζεται για την ζωή και την τιμή του, μέσα σε εποχές και συνθήκες δύσκολες.
Ο Ρήγας δεν είχε γιο αλλά γράψατε για το γιο του Ρήγα. Τι ήταν αυτό που σας συγκίνησε στην προσωπικότητα του Ρήγα;
Πράγματι, ο Ρήγας δεν πρόλαβε να αποκτήσει απογόνους. Έδωσε όλον του τον εαυτό στην προετοιμασία της επανάστασης και έπειτα έδωσε και την ίδια του τη ζωή. Η αναφορά στο «γιο του Ρήγα» είναι ένα τέχνασμα για να φανεί ότι τα διδάγματα του μεγάλου ηγέτη παρέμειναν ζωντανά και μετά το θάνατο του. Γιατί, η κεντρική ηρωίδα, Μαρία, έχει ζήσει κοντά στον Ρήγα κι έχει εμπνευστεί απ’ την προσωπικότητά του, ώστε αποφασίζει να μεγαλώσει το γιό της με βάση αυτήν την πνευματική παρακαταθήκη. Μπορούμε, συνεπώς, να πούμε ότι το παθιασμένο για λευτεριά και δικαιοσύνη παιδί που μεγαλώνει, είναι ένας πνευματικός «γιος του Ρήγα».
Πολλές φορές σκεφτόμουν ότι θα ήθελα οι άνθρωποι –και ειδικά οι μαθητές– να μάθουν περισσότερα για μια τόσο σημαντική μορφή, που γεννήθηκε μάλιστα στον τόπο μας, την Μαγνησία. Ο Ρήγας συγκινεί με την προσωπικότητα και τη θυσία του. Ένας άνθρωπος που αγαπούσε την Παιδεία και την Ελευθερία, ωστόσο πάνω απ’ όλα αγαπούσε τους ανθρώπους και δεν δίστασε να θυσιάσει τον εαυτό του για αυτήν την αγάπη. Ήθελε να τους βοηθήσει να εμψυχωθούν, να κατανοήσουν τα δικαιώματά τους και να προετοιμαστούν ηθικά και ψυχικά, πριν ριχτούν στον μεγάλο αγώνα να αποτινάξουν την τυραννία. Αξιοσημείωτη είναι η επιμονή του στη σημασία της αρχαίας κληρονομιάς για την κατάκτηση της αυτοσυνειδησίας του έθνους και μιας αισιοδοξίας ότι τα πράγματα μπορούν και πρέπει να αποκτήσουν ξανά την αίγλη του παρελθόντος.
Στο έργο σας γίνεται επίσης λόγος για την καλοσύνη. Μπορεί η καλοσύνη να διαλύσει την βιαιότητα;
Η βιαιότητα δεν διαλύεται με την καλοσύνη, τουλάχιστο δεν διαλύεται από αυτήν πάντα. Όμως, μπορεί να διδάξει στους ανθρώπους πράγματα μέσω των συναισθημάτων, να τους κάνει πιο ώριμους και πιο υπεύθυνους. Να τους δείξει ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος να επιλέξουν, ακόμα κι αν αυτός είναι πολύ δύσκολος και συχνά λοιδορούμενος.
Ετοιμάζετε κάποιο καινούργιο βιβλίο στο μέλλον;
Σίγουρα ναι. Πολλοί από τους αναγνώστες του «γιου του Ρήγα» με παρακίνησαν, μάλιστα, να κρατήσω ζωντανούς τους ήρωες του έργου, μεταφέροντάς τους πιθανώς στα χρόνια εντός της επανάστασης ή κατοπινά, στην απελευθέρωση, το οποίο το βρίσκω και ο ίδιος μια καλή ιδέα για το μέλλον!
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Με λένε Κάρλο Μοντέλα. Γράφω γιατί δεν ξέρω αν αύριο θα είμαι ζωντανός. Είμαστε κλεισμένοι τρεις μέρες τώρα μέσα στο κάστρο του μπέη κι απόξω οι Οθωμανοί με τις μπομπάρδες τους και όλο το γενιτσαριό χαλούν τον κόσμο. Με μεγάλη δυσκολία τούς σταματάμε πια. Το κάστρο απ’ τα τόπια έγινε σαν κουρελού μπαλωμένη, τρύπες χάσκουν παντού κι ο κόσμος μαζεύει δοκάρια και πέτρες να μπαλώσει. Σκόνη, γκρεμίσματα, αίμα και ουρλιαχτά… Ο Ρήγας, ο αρχηγός μας, τρέχει σε κάθε μέρος, δίνει εντολές κι εμψυχώνει, προσπαθώντας να οργανώσει την άμυνα. Τυχεροί που έχουμε τέτοιον άντρα να μας οδηγάει, οι ελπίδες μας σ’ αυτόν…
Σταματώ για σήμερα, ακούω έξω άναψε ξανά το τουφεκίδι, πάω στα ψηλά μπεντένια να πιάσω το πόστο μου.
Μέσα σ’ ένα σεντούκι που στεκόταν ανέγγιχτο εδώ και πολύ καιρό, σε μια αποθήκη ενός αρχοντικού της Βενετίας, βρέθηκαν τα χειρόγραφα που πρόκειται να αποκαλύψω. Τα πήρα στα χέρια μου και τα διάβασα. Πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι όλα μαζί συγκροτούν μια ιστορία κι ότι δεν πρέπει να μείνουν στα σκοτεινά, αλλά καλό θα ήταν να διαβαστούν. Μου πήρε καιρό να τα οργανώσω, γιατί ήταν αφηγήσεις πολλών ανθρώπων και έπρεπε να μπουν σε μια σειρά και να καθαρογραφούν. Στα σημεία όπου διαπίστωνα κενά πρόσθεσα δικές μου αφηγήσεις, μετά από έρευνα ενδελεχή για τα γεγονότα. Τα όσα παρέθεσα παραπάνω μου κίνησαν το ενδιαφέρον και δείχνουν, πιστεύω, τον χαρακτήρα και το ποιόν του ανθρώπου στον οποίο ανήκουν τα χειρόγραφα, κι η μοίρα θέλησε να φτάσουν σε μένα.
Βιογραφικό σημείωμα
ΜΑΝΟΣ ΦΟΡΛΙΔΑΣ
Γεννήθηκε το 1973 στη Λάρισα και μεγάλωσε στο Λαύκο του Νοτίου Πηλίου. Αποφοίτησε με άριστα από το Γενικό Λύκειο Αργαλαστής Μαγνησίας και έπειτα σπούδασε Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο παρελθόν εργάστηκε στην Εταιρεία κοινωνικής παρέμβασης και πολιτισμού (Ε.Κ.Π.ΠΟΛ) της Νομαρχιακής διεύθυνσης Μαγνησίας. Από το 2000 εργάζεται στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, και από το 2016 διευθύνει το φιλολογικό φροντιστήριο «Νόησις», στο Βόλο. Είναι συγγραφέας των εκπαιδευτικών βιβλίων «Τέχνη και Τεχνική στην Έκφραση- Έκθεση» (2018) και «Τέχνη και Τεχνική στα Νέα Ελληνικά» (2020), τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Ελληνοεκδοτική». Τον Απρίλιο του 2021 κυκλοφόρησε επίσης από την «Ελληνοεκδοτική» το πρώτο του λογοτεχνικό έργο «Ο γιος του Ρήγα», ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Είναι παντρεμένος με την φιλόλογο Μαρία Μητράκου και έχουν μαζί αποκτήσει τρεις κόρες. Στον ελεύθερό του χρόνο διαβάζει, γράφει και ασχολείται με τον αθλητισμό και τις Τέχνες.
